บทคัดย่อ
ระบบทางเดินอาหาร (gastrointestinal tract หรือ GI tract) เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของจุลินทรีย์หลากหลายชนิด ซึ่งเรียกรวมกันว่า “จุลินทรีย์ในลำไส้” (gut microbiota) จุลินทรีย์เหล่านี้มีบทบาทในการรักษาสมดุลของระบบทางเดินอาหาร และยังอาจส่งผลต่อการพัฒนาและการทำงานของสมองในหลายด้าน การสื่อสารแบบสอง (bidirectional communication) ทางระหว่างจุลินทรีย์ในลำไส้และสมองเรียกว่า “gut microbiota–brain axis” การสื่อสารนี้ส่งผลต่อสุขภาพและพฤติกรรมของมนุษย์ โดยจากการศึกษาบางส่วนในสัตว์พบว่าการเปลี่ยนแปลงของจุลินทรีย์ในลำไส้อาจสัมพันธ์กับโรคหรือความผิดปกติของระบบประสาท ข้อมูลความรู้ส่วนใหญ่เกี่ยวกับ gut microbiota–brain axis มาจากการศึกษาที่ใช้สัตว์ปลอดเชื้อ (germ-free model) ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของจุลินทรีย์ในการควบคุมทำงาน และการตอบสนองของระบบประสาท ปัจจุบันมีงานวิจัยหลายชิ้นที่ศึกษาผลกระทบของจุลินทรีย์ในลำไส้ในผู้ป่วยที่มีความผิดปกติทางระบบประสาท อย่างไรก็ตาม แม้จะมีการศึกษาเรื่องนี้เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ แต่การประยุกต์ใช้ความรู้เหล่านี้ในมนุษย์ยังคงมีข้อจำกัด เนื่องจากความซับซ้อนของความสัมพันธ์ระหว่างจุลินทรีย์ในลำไส้และสมอง ในบทความนี้จะมีการอภิปรายการศึกษาต่าง ๆ ที่กล่าวถึงบทบาทของ gut microbiota–brain axis ในการควบคุมการทำงานของสมองผ่านเครือข่ายทางชีวภาพ รวมถึงบทบาทที่เป็นไปได้ของความแปรผันของจุลินทรีย์ในลำไส้ที่มีความสัมพันธ์กับโรคหรือความผิดปกติของทางระบบประสาท